K-Balayan

K-Balayan
Neng Joel Pabustan Mallari

Paldas ning Agostu 

 Agostu bulan dng miyaliwang kapagmasusyan. Iti ing aldo ning pamamupus ning Ramadan karing kaputul tang Muslim. Iti munaman ing bulan a mitalagang Bulan ning Amlat (o Bulan ning Kasalesayan) mula kng banwang iti ning 2012. Ing bulan a iti munaman ing tradisyunal nang masasabing Buwan ng Wika (o Buwan ng mga Wika ketang 3 banwang milabas).

Pero ing bulan a iti magsilbi ya namang bulan ning kapaldasan. Bakit mo kaya abe? Ing bulan a iti la mete deng mapilan karing matenakan a Kapampangan o makidayang Kapampangan. Ninu-ninu mo deti? 

Apurmeru ning Agostu, 2009, anyang mate ya ing melapupuring Maria Corazon Sumulong "Cory" Cojuangco-Aquino. Ing pang-11 a meging Presidenti ning bangsa na mituringan a "Woman of the Year" banwang 1986 ning Time Magazine. I Tita Cory ing makikilalang pekamumunang babaing meging presidenti keti lupalup ning Asya. Ing pangatlu o pang-apat karing Kapampangan o makidayang Kapampangan a meging presidenti ning bangsa, katuki da ri Ramon Magsaysay (ima na tau ya Betis), Diosdado Macapagal (ning Lubao) at maging ing laltong ‘unofficial president’ a Gat Andres Bonifacio (pipumpunan na kanu ken lang Masantol-Macabebe agpang keng kapanyalugsugan nang Prof.Joel Regala). Mekilala ya ing bangsa keng mapayapang People Power a paniglon da ring dakal a nasyun keti metosikluban. I Tita Cory metung yang tubu at makidayang Kapampangan ning Lalawigang Tarlac.

 Keta pamung milabas a Duminngu, a-18 ning bulan a iti naman, karin ya mipabalita at makanyan nemang mekumpirma na mete ne iJesse Robredo, ing Sekretaryu ning Interyor at Lokal a Pamagubyernu kasalungsungan. Ing mesabing sekretaryu, metung yang mayap a manungkulan ning gubyernu, metung ya karing pekamagaling a masasabing meging meyor ning Lungsud Naga, menikwang galal at mialiwang parangal pauli ning gelingan a iti anti ing 2000 Ramon Magsaysay Award for Government Service (pikabalwan bilang bersyu ning Nobel Prize keti Asya) kng gelingan na kng pamanungkulan keng gubyernu. Iya ing pekamumunang menikwa keng parangal a iti karinggang memanungkulang pulitiku keti bangsa. I Robredu metung yang half-Kapampangan at half-Chinese na tubung Bikol.

Ing a-21 na naman ning bulan a iti, aldo ning kematayan ning metung karing matuturing a modernung bayani ning panawun - i Benigno Simeon "Ninoy" Aquino, Jr. agpang keng amlat at kasalesayan, iya ing peka-anak karing meging meyor, gobernador at senador ning bangsa. Deng pamilyang Aquino kasebyan la keng pagiging matenakan. Ila deng mekilalang Aquino ning Tarlac mula kang ingkung nang i Gen. Servillano Aquino, at tatang nang i Congressman Benigno Aquino Sr. na bantug lalu na kng balen ning Concepcion. 

Kabang ing kapupusan ning bulan a iti naman, ing a-31 naman ing aldo kematayan nang Ka Eraño Manalo. Ing mesabing melapupuri, iya ing megsilbing kadwang Menibalang Pangkabilugan ning Iglesia ni Cristo, mula 1963 anggang 2009. Ketang panawun na karin ya lalung melawak ing upaya at disan ning relihiyung keti bangsa linto mibayit at migit a mekilala. Ing mesabing relihiyung iti ikwa nang mergul at miras karing dakal pang bangsa kng lipat dagat. Deng pengari nang Ka Erdy, parewu lang makidayang Kapampangan, deng de Guzman ning Pampanga at deng Manalo ning Tarlac.

Pero ing metung pang aldo ning kapaldasan a masasabi, apin ing pamagmasusi keng Buwan ng Wika. Ing pamagmasusing iti metung ya mong anting parangal keng dating Presidenti Manuel Luis Quezon, ing mibansagang ‘Ama ng Wikang Pambansa’. Makananung milyari? Ing maling pamitatag at pamangilala keng ‘wikang pambansa’ iyang megsilbing mamate keng metung pang tubung Kapampangan – ing ‘wikang pambansa’ na masasabing Tagalog-based a Filipinu na memate keng inawa ning Amanung Siswan. Balang banwa, balang Agostu marapal tang daraptan ing paten la ring amanung Pilipinu ning bangsa anti ing Cebuanu, Ilokanu, Bikolanu, deng Mag-Agtsi at Mag-Indi da ring Ayta kekatamu at dakal pa para mu ipasyag ing Tagalug na pagkamalyan tamung Filipinu.

Kabang agpang keng batas, keng kasalungsungang konstitusyun, deng opisyal a lengwahi ning bangsa ilapin deng amanung Inglis at Filipinu, at ing pambansang lengwahi naman apin ing Filipinu – ing lengwahing mabubuu e mu ibat keng Tagalug nunge manibat karing miyaliwang salita keti Pinas lalu na karing mangaragul nang lengwahi nung nu ya kayabe ing tubung Kapampangan. Ing balang gatpanapun na sana ning balang aldo, ning balang bulan at banwa, e sana magsilbing anting paldas na namu ning kabilyan ning Kapampangan. Nung makananung deng dakal a matenakan a Kapampangan makanyan lang mangibuwis gelingan at kayapan para keng balen at bangsa, dapat mung e munaman makakalingwan iti. Uling maging kapaldasan nemu rugu ing kekatamung amanu na pitataluntunan ning gelingan da ring tubu at dayang Kapampangan at Pilipinu.

Maupayang bulan ning Agostu!