Tuesday, March 30, 2010

K-Balen! Baculud at Bamban

K-Balen! Baculud at Bamban: Dng Balen a Mengasagsag



Nung ing Baculud ya mong lalto pekapusu na kanita ning Pampanga, ing Bamban naman ya mong pekapasbul ning Tarlac. Manibat anyang me-Pinatubu la dng dakal a balen keti Kapampangan (dane ning Tarlac-Pampanga), dakal lang menga-apektwan a balen-balen. Mupin metung karing maragul a pamagkasakit keti dng balen ning Concepcion , Porac, Mabalacat, Sta.Rita, Guagua, lalung-lalu na ing Baculud, at Bamban. Ing Baculud ikwa dang misalbag dng keyang memalen, kabang ing Bamban naman inabandona dane dng tau na. Mupin kng Baculud, dng tau kng Baculud la pa murin bobotu at makanyan lapang ‘mamanuli’ dng keyang memalen antimo potang atin maulagang pamagmasusi anti ing Biernes Santu at Pyestang La Naval. Kabang kng Bamban naman matumal pa ing bili ning pamagbalik da ring tau katunayan dakal na karing dating botanti na ing e na pakarehistru kng dating lugal da. Ing Baculud pilit deng tatalakad ing sentru ning pulitika at kultura anya makanyan deng babalikbalikan ing Pisamban San Guillermo, at makanyan yang mibabalik kasikatan ing iskwelang Don Honorio na metung na ngening state university. Kabang kng Bamban, ing munisipyu na mitalakad lang malawut karing pikukumpulan da ring memalen – alayu kng dating kabalenan na kalupa ning Baculud.

Ing Bamban milako ya ‘kabalenan’. Katunayan, mengayna yang tutu ing matwang palengki niting matwang kabalenan (San Nicolas), kabang ing palengki ning Dapdap e bitasang megamit mula pa anyang lumipat la ring tau kng resettlement keti. Ing metung naman na mitalakad kng dating iskwela ning Anupul e ya pa bitasang mibuklat kng publiku. Nanupata, dakal a pigastusan ban mitalakad la reti dng mengasayang mu at minta kng alang nanu. Kabang ing Baculud milako ya ‘pibandyan’ uling alalu dng tau na at dakal dng ati karing bayung labwad – dng resettlement areas na pakasantung karing miyaliwang balen. Keti makanyan lang antimong mangawala munaman dng memalen ning Baculud uling dng anak da ring balang pamilyang memagbakwit kanita lehitimung memalen nala keraklan karing balen nung nu la ati dng karelang tuknangan ngeni.

BALEN A MAWAWALA
Malambat nang panawun mula anyang maumpisa ya ing pekamumunang modern resettlement project keti bangsa. Iti ing Sacobia Development Project kanita pang panawun ning First Lady Imelda Marcos. Masanting a umpisa dapot ngeni nukarin ya? Ati ngeni iti kng magusut a pisasabyan nung nu sangkut la dng balen ning Mabalacat at Clark Freeport Zone. Deti dng kayabe karing mamag-claim a dake kng masasabing sakup ning Bamban. Kng dane ning pangulu naman, dng ‘matwang baryu’ ning Bamban makanyan la naman mengaigut kng kasiping nang Balen Capas. Nanung malilyari? ing Baculud malapad ya pa gabun mupin ditak ya tau, ing Bamban naman dng bisang mamagbalik ala nong babalikan uling dakal nang dayu at balen dng memangwang gabun.

Kasalungsungan, dakal mu naman karing pakatuknang karing resettlement areas anti kng Dapdap dng e tau keti. Ing newly reclaimed areas kng dane ning dating Lourdes , Banaba etc. dakal noman dng mirinan gabun dng e tau keti. Dng dating manuknangan keti bayu ing pamanyalanta ning bulkan, makanyan nomang ala nang balikan. Metung kng masalang kabapustan ing alang malino at eksaktung sukad ning land area at definitve socio-political boundary. Bage na maulaga ban apamalino ya ing ustung pamag-budget ning municipio.

Kng Baculud, lalto magusut pati ing isyu ning pamag-quarry. Dakal lang sasabi na matas munaman ing babayad da ring tau keti kng balas a kukwanan da ban panambak da mu pin naman karing sular a buri dang pasibayung talakaran bale. Bage na pagmasakit dang tutu dng tau.

PASYALAN A E MIDADALANAN
Nanung prublema? Atin yang national highway ing balen ning Bamban, atin yang mangasanting a lugal pasyalan at marangle dapot alang makibalu kng legwan at kayapan nang iti.

Panawun na pa ning pistaym, kabalitan ne kanita karing mangasanting nang pasyalan ing balen. Katunayan, metung ya karing minunang atin azucarera kayabe ning Azucarera ning Tarlac at Pasudeco ning San Fernando at nitang kng Floridablanca. Dakal ya ilug a mangalinis, modern resorts, karinderya at restorant a magtindang manganyaman a pamangan. Iti ing peka-hinterland ning Clark Air Base kanita na pagmulalan da ring Amerikanu at turista kanita. Bayu la memanyikat dng antimo Razon’s Halo-halo ning Guagua at Kabigting’s ampo Jurado’s ning Arayat kng Pampanga at Menila, ing Bamban sikat ne kareting makule at manyaman a pagmarimla – deti deng titinda da kanita ring pakapwestu kanita kng pamosu nang sidepark anti dng karinderyang pakapatulug kng dating Lugay Park. Deti kayabe ning pamamisita kanita kang Apung Lourdes Grotto, at pamamasyal karing dakal a Japanese tunnels, music jamming karing pamosung jukebox kanita, ampo ing minindal a pansit luglug dng kukumpletu kng expiryensya da ring turistang darayu. Katunayan, dakal a natural at makasalesayang lugal dng manaya mung mipasyalan karing potensyal a turista. Ara pin “Nananu ta pa?”

Ing Baculud makanyan munaman. Iti lalu na inyang mekilala yang “Atenas ning Kapampangan” anti nemu waring lugal a pipag-quarry? Nung kasalesayan at gelingan mu naman, iti na ing atin pekamalalam a pibandyan. Salamat namu mika-metung a batas na mikaupayang sumawup ban mibalik ya ing dating legwan ning balen a iti. Iti ing HB 3389, na maglayun ban ma-rehabilitate ya ing mesabing balen. Ban emu kang ‘Santino’ o ken balas ya sumikat pasibayu ing balen nunge mibalik yang tutu ing legwan na niti kalupa na ketang milabas. Sayang pin uling kalupa ning Bamban, dalan-dalanan nemu ning progresung pasibayung tatamasan da ring siping nang balen anti ing Lungsud San Fernando , Guagua at Lubao. Ing Balen Baculud daralanan nemu naman ning Jose Abad Santos Highway (dating Olongapo-Gapan road), metung karing pekamaulagang dalan keti Kalibudtwang Luzon, na manatad kng pang-maragulang kalakal at pamanasensu keti bangsa.

KABYAYAN A MAYAP BIAYAN
Ing Baculud metung yang bukud a balen a atin pekamarakal a tau na mitmung gelingan karing miyaliwang adle ning kabyasnan, legwan at aliwa pang dake ning kayapan dng memalen keta pa mang mumunang aldo. keti la mengabayit dng dakal a gobernador ning Pampanga, ambasador, huwes ning Korte Suprema, doktor, siyentipiku, mambabatas, at miyaliwang lider. Kng malagwang salita, iti ing balen na e lintong memagkasakit kng aske ning pamangabyayan ketang mengapapauna uling bista man at midalanan yang dakal a gera, kalamidad at sakuna dakal ya matenakan a anak a pilit mangitalakad kaniting balen. Katunayan, iti ing dating kapitolyu ning Pampanga at meging kapitolyu ne mu naman ning bangsa ketang panawun ning pamanyakup da ring Ingles. Mupin uling dala na pin ning milabas a Pinatubu at pamaglahar, metung ya pin iti karing balen a mitambunan a kabyayan. At keti la mengapilitan mamagbakwit dng tau at magdatun na pin man karing dakal a resettlement karing miyaliwang balen keti Kapampangan.

Kng kasu na naman ning Bamban, mitulak lang mamaglako dng dakal a memalen anyang panawun na pin ning Pinatubu. Deti memanintunan la kng lwal ning balen. Dakal la ring memanasensu kng lwal, at makanyan namang matumal ing bie kng kilub ning balen.

Kasalungsungan, dng balen ning Porac, kayabe ing Mabalacat pati na ing Baculud manikwa lang mangaragul a panakitan kng pamag-quarry. Kabang ing Bamban nung nu ya dating metung karing manimuna kaniting pamag-quarry ngeni sarili na nang melakwan. Nung kapilan merakal ing balas, makanyan yang lalung megkasakit at mengaramalas.

Kng dane ning Baculud, ing Lungsud San Fernando, Lubao, pati na ing Guagua kayabe ing distritu ning Betis, dng mangatalik a memanasensu. Deti dng balen-balen a pakapatulug kng Baculud. Ing Capas at Mabalacat, pati na ing Concepcion naman dng pakalugal kng dane pangulu at mawli ning Bamban. Ing San Fernando ikwa nang meging lungsud, kabang dng balen ning Capas at Mabalacat ila dng manimunang balen na maka-uring 1st class ngeni. Kabang pilan pang banwa ing milabas anyang makbung ya ing Pinatubu. Iti dala na ning matalik dang pamanasensu, at makanyan la namang papunta kng estadung cityhood. Ing balen Bamban, kalupa ning Baculud, dalan-dalanan ne ning national highway a Mc Arthur na pakadugtung at pakalibutad karing mayasensung balen, melakwan neng palak a kabilyan. Dng memalen keti, manulu na la wawa kabang lalawe la reti kng panyulung a tatamasan dng balen ning Capas, Concepcion, ning Mabalacat, Porac at Botolan – dng limang balen a kasiping ning Bamban. Kabang ing Baculud, makanyan ya pa murin magpumilit na migising. Makalungkut pin uling ing mesabing “Atenas” ning Amanung Siswan eya pa taganang magluwid uling buri da ring aliwang pulitikung managalan na “mabuhay” ya iti imbes na "magluwid" bage na anting tampaling kng sentru ning indung amanung Kapampangan.

DALAN NING DANGALAN
Makalungkut isipan na kng kekaba-kaba ning panawun a delanan dng balen areti, bigla man o ali makanini nemu wari bili deti?

Lalung makalungkut nung sakali, nung kng kerakal-dakal dng tatagal at kakandidatu ngeni, sana kayabe no man kareti dng mangayap, mangatinu, mapagmasabal, maka-tau, matakut kng Dios at dng tune mamuntukan para kng panyulung dng balang balen.

Sana akit tala dng tutung masilbing kasangkapan, para mibalik la tiwala dng keraklan da ring tau keti. Dng tau na mayap mangipakit kng tutung pamangubyernu at karing sara-sariling gelingan dng balang metung kekatamu. Uling ing tutung laban alalu kng ligligan da ring kulayit dng pulitikung kakanditatu karing alalan. Iti atiyu karing dapat, karing platapormang magagawa potang pakalukluk no reng menga-alal a opisyalis. Uling dng tutung lider a mamuntukan aliwa detang "honorable" a balamu ginu lang mangasyas batal potang ati nalu karing munisipyu da ring balang balen, atilu karing tune a susuyu detang e kakargang angin ban e la daragul a buntuk, detang manatili kng lalam at susuyu para kng ikanawa da pamibiebie da ring kapara tamung tau, karing keraklan at ali dng mung mapilan.


Aldo mayaslag pu, kabalen!


-----------
http://www.tarebalakdiscovery.blogspot.com/

No comments:

Bale dugpanan/ Home

Ing mamulabug

Ing mamulabug
Tarebalak pangpang